Category Sağlığını Koru

Avrupa Kıtasındaki Gelişmeler

1800’lü yılların sonuna kadar spor ve bilim kavramları yan yana düşünülmüyordu. O dönemlerde spora olan ilginin artmasına karşın buna paralel olarak performansın yükseltilmesi yönünde bir bilimsel çaba görülmüyordu. Bununla birlikte, 1870’lerden sonra İngiliz fizyologların Alman ve Fransız meslektaşlarından esinlenerek “bilimsel antrenman” terminolojisini kullanmaya başladıkları görüldü. Ancak bu yaklaşım daha çok kişisel gözlemlere dayanıyordu. Bu yaklaşımın en güzel örneklerinden birisi
R.J.Lee’nin “Egzersiz ve Antrenman: Sağlık Üzerine Etkiler (Londra,1873)” isimli eserinde görülüyor ve kendisinden bir asır önce bu konuya değinen yazıların
çok daha ötesindedir. Lee “sağlığın korunmasında ve hastalıkların engellenmesinde” egzersizin önemini vurguladı ve antrenmanın bir bilimsel problem olarak fizyologlar tarafından ele alınmasının ihmale uğradığını belirtti.

Almanya’da performans fizyolojisinin babası sayılan Nathan Zuntz sporcuların biyolojisine ait hemen hemen tüm başlıkları (dolaşım, solunum, enerji metabolizması, beslenme, kassal çalışma ve yükseltide çalışma) 1880’li yılların sonuna doğru ele aldı ve yayımladı. 1899’da Nathan Zuntz’un oğlu Leo Zuntz ilk kez bisikletle ilgili olarak enerji metabolizmasını ele alan bir kitap yayımladı. Egzersiz fizyolojisinde yukarıda anılan birikimlere dayanan ve bir dönüm noktası oluşturan en önemli çalışma 1922’de (Otto-Meyerhoff ile birlikte) kendisine Nobel Ödülü kazandıran kas fizyoloğu Archibald Vivian Hill tarafından gerçekleştirildi. Bu araştırmayla kas içinde karbonhidratların yıkımı sonrası laktik asit oluşumu ve ortaya çıkan ısı açıklanabildi.

Spor bilimlerinin de önemli bir disiplini olan egzersiz fizyolojisinin ilk kez fizyologlar ve hekimler tarafından ele alınmış olması dikkat çeken önemli bir noktadır. Öte yandan aynı tarihlerde, spor bilimlerinde başka meslek ve ilgi alanlarının da ön plana çıkmaya başladığı görülüyor. Örneğin biyomekanikle ilgili ilk çalışmalar “kronofotografi” ile başladı ve Fransız fizyolog Etienne-Jules Marey (1830-1904) ile çağdaşı olan fotoğrafçı Edward Muybridge insan hareketini sekanslar halinde görüntüleyebildiler. 1900 Olimpiyat Oyunlarında bu yöntemle şampiyonların teknikleri daha detaylı olarak analiz edilebildi. Günümüzde yüksek hızlı kameralar ve bilgisayar ortamında yazılımlarla elde edilen çubuk adamlar Marey’in ilk çalışmalarına dayanıyor.

Tekrar fizyolojik çalışmalara dönecek olursak, egzersiz fizyolojisindeki önemli başlıklardan birisi oksijen tüketimidir ve hareket sırasında ilk gaz analizi geliştirme çalışmaları 1790’lı yıllara kadar geri gidiyor. Ergometrelerle ilgili çalışmalar ise 19. ve 20. yüzyıllarda hızlandı. İlk olarak bilimsel kriterlere uygun bir ergospirometre ise 1950’lerde yapıldı.

Avrupa’da egzersiz fizyolojisi alanına en önemli katkı sağlayan isimlerden olan August Krogh (1874-1949) Danimarkalıdır. Christian Bohr ile çalışmıştır. 1904’te oksijen dissosiasyonunu tanımlamışlar, 1906 da oksijenin alveollerdeki kapillerlerden pasif diffüzyonunu göstermişlerdir. Daha sonra Krogh, Johannes Linhard ile İskandinavya’da egzersiz fizyolojisi çalıştı ve bisiklet ergometresi ile egzersizlerin vücut kompozisyonuna etkisini inceledi. Kasların egzersizde öncelikle yağları kullandığını gösterdi ve 1920’de egzersizde kas kan akımı çalışmasıyla Nobel ödülü kazandı.

Amerika Kıtasındaki Gelişmeler

Amerika Birleşik Devletleri’nde, Avrupa’ya paralel olarak, 1855 yılında egzersiz fizyolojisiyle ilgili ilk kez bir makale yayımlandı (Byford, W.H. On the physiology of exercise. Am J Med Sci. 30:32-42, 1855). Ardından 1888’de ilk kez bir egzersiz fizyolojisi kitabı basıldı. 1890’da ilk egzersiz fizyolojisi laboratuvarı George W. Fitz tarafından kuruldu. Dudley A. Sargent (1849-1924) Harvard Üniversitesi Hemenway Gymnasium Direktörü (1879-1919) olarak görev yaptığı sıralarda, kuvvet ve antropometrik ölçüm sistemleri geliştirdi. Bu ölçümlere dayalı olarak bireysel çalışma programları çıkardı. Sargent Jump Test (= dikey sıçrama testi) bu araştırmacının buluşudur.

R. Tait McKenzie, Sargent ile çalıştı ve egzersiz-sağlık ilişkisi konusunda güçlü düşünceler öne sürdü. Atwater ve Bryant (1900) Harvard ve Yale Üniversitelerinde çalıştılar ve egzersiz yapanlar için %15.6 yağ, %40.7 protein ve %44.2 karbonhidrat oranlarında (toplam 4085 Kcal/gün) bir diyet geliştirdiler.

1896’da Modern Olimpiyat Oyunlarının başlamasıyla performans ve buna paralel olarak antrenman ve egzersiz fizyolojisi konularına ilgi arttı. Harvard Üniversitesi’nde İşletme Okuluna bağlı bir Yorgunluk Laboratuvarı 1927’de kuruldu. Birçok kişi ABD’de egzersiz fizyolojisinin başlangıcını bu laboratuvar olarak kabul ediyor.

Direktör David Bruce Dill özellikle çevresel koşulların egzersiz performansına etkileri konularını ele alan çalışmalar yaptı. Yükselti ve sıcak ortamlarla ilgili araştırmalar bu laboratvuarın temel ilgi alanlarından oldu. Dill’in kendisi, zorlu ve hoş olmayan denemelerde denek olarak çalışmalarda yer aldı (örneğin çölde köpekle yürüme gibi). Harvard Yorgunluk Laboratuarı 1947’de kapandı. 1948’de American Fizyoloji Derneği (APS) bir yayın organı olan dergiyi çıkarmaya başladı. Krebs ve Lipmann Krebs Döngüsü ve Koenzim A konusundaki çalışmalarıyla 1953 yılında Nobel Ödülünü aldılar.

National Athletic Trainers Association (NATA) 1950, American College of Sports Medicine (ACSM) 1954’te kuruldu. Kurucuları arasında bulunan Ernst Jokl,
A.V.Hill’den etkilendi ve egzersiz yapanların sağlıklı olmalarının ardındaki nedenlerin araştırılması ve bilginin yaygınlaştırılması düşüncesi bu kuruluşta önemli rol oynadı. ACSM’nin “Medicine and Science in Sports and Exercise” isimli yayın organı 1969 yılında basılmaya başlandı.

ABD’deki önemli gelişmelerden birisi de 1955 yılında Eisenhower’in ABD Başkanına bağlı (President’s Council on Youth Fitness) bir çalışma grubunu kurmasıdır. ABD’de, 1956 da Hellenbrandt ve Houtz kuvvet gelişimi ve aşırı yüklenme ilişkisini tanımladılar. Bruno Balke 1970’lerde ACSM sertifikasyon programlarını (Egzersiz Fizyolojisi) başlattı ve ardından 1980’de American Association of Health, Physical Education, Recreation and Dance (AAHPERD) kuruldu.

AAHPERD “performance testing” ve “fitness testing” farkını ortaya koydu ve farklı grupların farklı ihtiyaçlarını tanımladılar. Böylece vücut kompozisyonu, kardiyovasküler fitness, esneklik / kuvvet tanım ve kavramları belirginleşti. 1980’lerin başına kadar çok iyi tanınmayan kadınların egzersize fizyolojik cevapları ortaya çıktıktan ve bir risk olmadığı anlaşıldıktan sonra 1984’te ilk kez bir maraton yarışında 3000 kadına koşu izni verildi.