Tag burkulma

AYAK BİLEĞİ BURKULMALARI

Ayak bileği burkulmaları en sık görülen spor yaralanması olup; kadın sporcularda, genç sporcularda ve kapalı alan sporcularında görülme oranı daha fazladır.

Burkulmaların görülme sıklığı sırasıyla:

Lateral Burkulmalar > Bağ Doku Bağlantıları (Syndesmozis) Burkulmaları > Medial Burkulmalar

Erken dönemde yapılan klinik değerlendirme, ağrı ve ödem nedeniyle güvenilir değildir. Röntgen ile muhtemel bir kırık olmadığından emin olunmalıdır.

Ayak bileği değerlendirmesi yaralanmadan 4-7 gün sonra tekrarlanmalıdır. Geciken bu değerlendirme nedeniyle lateral ligament, yani dış yan bağ kopmasının varlığı ayırt edilemeyebilir.

Yaralanmanın doğru teşhis edilmesi açısından değerlendirmede aşağıdaki özellikler göz önünde bulundurulmalıdır.

• Yaralanmanın Mekanizması
• Sporcunun Hikayesi
• Alt Ekstremiteye Ağırlık Aktarma Derecesi
• Kemik Yapıların Klinik Değerlendirmesi
• Ligamentlerin Klinik Değerlendirmesi

İyileşme Süreci

İyileşme sürecine ait klinik bulgular tipik olarak 2 hafta içinde ağrının azalması ve fonksiyonun artması şeklinde gözlemlenir. İyileşme sağlansa da popülasyonun %18’inde şikayetlerin bir yıl sonra devam ettiği görülmektedir. Semptom şiddeti ve semptomların ısrarcı olması iyileşme süresi ile ilişkilidir.

Ayak bileği burkulması sonrası problemlerin kimlerde devam edeceği ve nedeni ise henüz aydınlatılamamıştır.

Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Yaklaşımı

Muayene yapılarak teşhis edilen ve sonrasında rehabilite edilmesi sağlanan ayak bileği yaralanmaları, sporcuların tedavilerinin sonuçlarını olumlu yönde etkilemekte ve gereksiz sağlık masrafını azaltmaktadır.

Akut Faz

Yaralanmanın başlangıcından 3-5 güne kadar sürmektedir. Akut fazda başlıca semptomlar, inflamasyona aittir (ağrı, ödem, kızarıklık, sıcaklık, azalmış fonksiyon).

Akut Fazda, dokuyu korurken ağrısız hareketler önemlidir. Yaralanma derecesine göre aktivite seviyesi değişmekle birlikte birkaç gün hareketten kaçınmak yararlıdır. Splint, ortez ve bant gibi dokuya koruma/destek sağlayan materyaller 2 ve 3‘üncü derece burkulmalar için bu dönemde gerekli olabilir.

Diğer yandan uzanarak hareketsiz kalma durumu, kasların kasılı ve eklemin aynı pozisyonda kalmasının yanı sıra sertliğe de yol açabilmektedir. Bu durum yaralanmayan ligamentlerde zayıflık, kaslarda atrofi şeklinde kendini gösterebilmektedir. İnflamasyon, dokuyu koruyucu bir durum olsa da kronik hale gelmesini önlemek ve ağrıyı azaltmak için kontrol altına alınmalıdır.

Subakut Faz

3. gün ile 6. hafta arasında sürmektedir. Subakut faz, İnflamasyona ait semptomlar azaldığı ve doku yenilenmesinin başladığı fazdır.

Subakut fazdaki amaçlar, bu fazda dokunun hala zayıf olduğu, fazla stres yüklendiğinde tekrar yaralanabildiğini hatırlamak ve bu konuda dokuyu fazla zorlamamak ve desteklemek önemlidir.

Yumuşak dokunun yeniden yapılanması (maturasyon) fazı → 1 haftadan – 1 yıla kadar sürmektedir.

Bu fazdaki amaçlar:

• Burkulmanın tekrarını önlemek,
• Kas kuvvetini, endurasını ve gücünü geliştirmek,
• Propriosepsiyon, koordinasyon ve çevikliği geliştirmek,
• Fonksiyonel (spora özgü) becerileri geliştirmek,
• Genel fonksiyonu geliştirmek,
• ROM ve esneklik restorasyonudur.

Yumuşak doku, bu fazda daha agresif hareket edilebilir ancak oluşan skar dokunun yeniden yapılanmasının 1 yıl geçtikten sonra bile devam ettiğini unutmamak gerekir.

Rehabilitasyon

Fiziksel aktivite seviyesini değerlendirmek iki açıdan önemlidir:

1. Sporcunun eski seviyeye dönüşünün sağlanması
2. Rehabilitasyon programını hazırlarken sporcunun fiziksel aktivite seviyesine uygun program hazırlanması

2017 yılında sistematik bir derleme çalışması yayınlanmıştır. Bu derlemeye içerisinde 46 çalışma dahil edilerek akut ve tekrarlayan ayak bileği burkulmalarında tedavi ve önleyici yaklaşımlar ele alınmıştır. Çalışma sonucunda ayak bileği burkulmalarının tekrarının önlenmesi için ortez, güçlü kanıt düzeyine ve nöromusküler egzersiz eğitimi ise orta kanıt düzeyine sahip olarak bildirilmektedir.

Akut burkulmalarında ağrı ve ödem, fonksiyona yönelik tedavide ise ilaç (NSAİİ) ve erken mobilizasyon güçlü kanıt düzeyindedir. Egzersiz ve manuel terapi tekniklerinin ise orta kanıt düzeyinde olduğu gözlemlenmiştir. Akut burkulmalar için US kullanımı yönünde ise kanıtlar yetersiz olarak bildirilmiştir.

Sık kullanılan 2 ayak bileği rehabilitasyon tekniğini karşılaştıran rastgele seçilmiş bireylerde yapılan kontrollü bir çalışma, 2017 yılında yayınlanmıştır.

Denge eğitimi, denge tahtası (wobble board) ile verilmiş ayak bileği kuvvetlendirme eğitimi ve dirençli tüp lastiklerle (resistance tubing) verilmiş olan eğitim ile karşılaştırılmıştır. Başlangıç değerlendirmesinden sonra hastalar 12 seanslık programlarını 4 haftada tamamlamışlardır.

Sonuçlar 4 haftalık egzersiz programının gelişme sağladığını bildirmekle birlikte denge eğitiminin (WB) kuvvetlendirme eğitimine (RT) göre daha efektif bulunmuştur.

Ayak Bileği Burkulmalarında Fonksiyonel Destekler

Fonksiyonel destekler ve hareketin engellenmesi (immobilizasyon) birbirleriyle kıyaslandığında, burkulmaların erken dönem rehabilitasyonunda fonksiyonel desteklerin güçlü kanıt düzeyinde olduğu görülmüştür.

Şiddetli burkulmalar için rijit immobilizasyon protokolünün yararlı olabildiği (10 güne kadar) ve Semi-rijit ortezler diğer desteklerle kıyaslandığında daha iyi fonksiyonel sonuçların ortaya çıktığı gözlemlenmiştir.

Ayak bileği ortezleri elastik bandajlarla kullanıldığında, 10 gün -1 ay için, fonksiyon üzerinde anlamlı olarak daha iyi sonuçlara sahiptir. Uzun dönemde koruyucu ortez kullanmak lateral ayak bileği burkulmaları için sıklıkla tercih edilmektedir ancak geniş bir araştırma yapılmamıştır.

Ayak bileği burkulmalarından sonra spora dönüş kararı aşağıda belirtilen özelliklere bağlı olarak verilmektedir:

• Ağrının olmaması,
• Ödem, şişlik olmaması,
• Tam ve fonksiyonel ROM’a sahip olması,
• Fonksiyonel kas kuvvetine, enduransına ve güce sahip olması,
• Propriosepsiyon, koordinasyon, çeviklik, güvenli ve etkin bir şekilde yapılması,
• Sporcu psikolojik olarak spora dönmeye hazır olması gerekmektedir.

Tekrarlayan Ayak Bileği Burkulmalarından Korunma

Ayak bileği burkulma yaralanmalarından sonraki 1 yıl içinde, ağrı, ödem, azalmış eklem hareket açıklığı, fonksiyonun azalması gibi semptomların ısrarcı olması ve burkulmaların tekrarlanması kronik ayak bileği olarak kabul edilmektedir. Bu durum ayak bileği stabilitesinin sağlanmasında problemlere (İnstabilite) neden olabilmektedir.

Ayrıca rehabilitasyon protokolü aşağıda belirtilen komponentler göz önünde bulundurularak düzeltmeye yönelik olup, farklı bir değerlendirme ve tedavi yaklaşımı gerçekleştirilmelidir.

Kronik ayak bileği instabilitelerinde 8 önemli komponent belirlenmiştir:

• Primer doku yaralanması ,
• Patomekanik bozukluklar,
• Duysal-algısal bozukluklar,
• Motor-davranışsal bozukluklar,
• Kişisel faktörler,
• Çevresel faktörler,
• Bileşenlerin etkileşimleri,
• Klinik sonuç çeşitliliğidir.

Kaynaklar

1. Hupperets MD, Verhagen EA, van Mechelen W. Effect of unsupervised home based proprioceptive training on recurrences of ankle sprain: randomised controlled trial. BMJ. 2009 July,9;339:b2684.
2. Bleakley CM, O’Connor SR, Tully MA, Rocke LG, Macauley DC, Bradbury I, Keegan S, McDonough SM. Effect of accelerated rehabilitation on function after ankle sprain: randomised controlled trial. BMJ. 2010 May 10;340:c1964.
3. Brotzman SB, Manske RC. Clinical Orthopaedic Rehabilitation: An Evidence-based Approach. Elsevier. 2011. Chapter 5Foot and Ankle Injuries. Pg.315-331
4. Polzer H, Kanz KG, Prall WC, Haasters F, Ockert B, Mutschler W, Grote S. Diagnosis and treatment of acute ankle injuries: Development of an evidence-based algorithm. Orthop Rev (Pavia). 2012 Jan 2;4(1):e5.
5. Jull G, Moore A, Falla D, Lewis J, McCarthy C, Sterling M. Grieve’s Modern Musculoskeleteal Physiotherapy. 4th ed. China; Elsevier; c2015. p.547.
6. Doherty C, Bleakley C, Delahunt E, Holden S. Treatment and prevention of acute and recurrent ankle sprain: an overview of systematic reviews with meta-analysis. Br J Sports Med. 2017 Jan;51(2):113-125.
7. Feger MA, Glaviano NR, Donovan L, Hart JM, Saliba SA, Park JS, Hertel J. Current Trends in the Management of Lateral Ankle Sprain in the United States. Clin J Sport Med. 2017 Mar;27(2):145-152.
8. Delahunt E. et al., Clinical assessment of acute lateral ankle sprain injuries (ROAST): 2019 consensus statement and recommendations of the International Ankle Consortium. Br J Sports Med. 2018 Oct;52(20):1304-1310.
9. Miklovic TM, Donovan L, Protzuk OA, Kang MS, Feger MA. Acute lateral ankle sprain to chronic ankle instability: a pathway of dysfunction. Phys Sportsmed. 2018 Feb;46(1):116-122.
10. Abdulhamit Tayfur, Ateş Şendil, Jale Karakaya, Nevin Ergun, Cross-cultural adaptation, validity, and reliability of Turkish version of Identification of Functional Ankle Instability (IdFAI) scale(AOTT 2020; 54: 300-304)DOI: 10.5152/j.aott.2020.03.256 (SCI-EXP)

DOKÜMANLAR
Bu makaleyi aşağıdaki linkten PDF dokümanı olarak indirebilirsiniz.
Read More

AYAK BİLEĞİM ÇOK SIK BURKULUYOR, NE YAPMALIYIM?

Ayak bileği burkulmaları en yaygın spor yaralanmaları arasındadır. Ayak bileği burkulmalarının çoğunda bileğimizin dış tarafındaki bağlar yaralanır.

Özellikle, bazı spor dallarında yaralanmaların önemli bir yüzdesini oluşturur:

• Basketbol yaralanmalarının %45 ila %53’ü
• Futbol yaralanmalarının %21 ila %31’i
• Amerikan futbolu yaralanmalarının %10 ila %15’i

Ayak bileği burkulmalarının çoğu sportif rehabilitasyon tedavisi ile iyileşmekle birlikte, birçok çalışmada uzun süreli sekellerin (hastalık kalıntısı) sporcuların önemli bir bölümünde (%50’ye kadar) ortaya çıktığı tahmin ediliyor.

Tekrarlayan ayak bileği burkulmalarında hastalar tipik olarak ayak bilekleri sanki burkulacakmış hissi yaşarlar ve daha önceden birkaç şiddetli ayak bileği burkulma öyküleri mevcuttur. Bu aralıklı ataklar tipik olarak kısa bir ağrı ve fonksiyon bozukluğu ile ilişkili olsa da çoğu hasta ataklar arasında esasen ağrısızdır ve mekanik belirtiler yaşamaz. Ayak bileği sanki burkulacakmış gibi olan ataklar arasında şayet ağrı varsa, başka teşhisler de düşünülmelidir.

Tekrarlayan Ayak Bileği Burkulmasının Nedenleri

• Akut ayak bileği burkulmasından sonra hastaların %20 ila %42’sinde tekrarlayan ayak bileği burkulması,

• Ayak bileğinde gevşeklik, etraftaki kaslarda kuvvet kaybının bulunması veya ayak bileğinde derin duyu kaybı bulunması (ayak bileği burkulmasından sonra gelişebilir),

• Ayağın arka kısmının içe doğru (varus) dönük olması ayak bileğini içe doğru burkulmaya yatkın hale getirmesi,

• Nadir bir durum olmayan, ayağın arka kısmında bazı kemiklerin birbirine kaynamış halde bulunması (tarsal koalisyon).

Tekrarlayan Ayak Bileği Burkulmasında Neler Yapılmalı?

Akut dış ayak bileği yaralanmalarının tedavisinde olduğu gibi, tekrarlayan dış ayak bileği burkulmaları için de fonksiyonel tedavi, ilk tedavinin dayanak noktasıdır.

Fonksiyonel Tedavi

• Kaslara germe uygulanması ve kasların güçlendirilmesi (özellikle peroneal kaslar) (Şekil 1)

• Denge çalışılması (derin duyu kaybını engellemek için) (Şekil 2)

En az 10 haftalık bir süre boyunca günlük 10 dakikalık denge tahtası çalışmasının fonksiyonel ayak bileği dengesizliği olan hastalarda kas gücünü geliştirebileceği gözlemlenmiştir. Cerrahi tedavi seçeneklerini düşünmeden önce, en az 6 haftalık yoğun fonksiyonel fizik tedavinin denenmesi gerekmektedir.

Tedavide ayrıca ayak ve ayak bileğinde esneklik mevcutsa bunun için farklı ayakkabı modifikasyonları veya ortez cihazları kullanılabilir.

Sık sık dış ayak bileği burkulması yaşayan hastaların çoğu, özellikle içe doğru dönmesi olan hastalar, ayakkabı topuklarının dış kısmına yerleştirilen kama şeklindeki ortezden faydalanabilir.

Ayak bileği bantlama veya breys (bileklik) ile daha sağlam hale getirilebilir. Bantlama mükemmel bir başlangıç desteği gösterir, ancak destek miktarı zamanla önemli ölçüde azalır. 10 dakika sonra destekte %50 azalma oluşur ve 1 saatlik egzersizden sonra destek tamamen kaybolur.

Ticari olarak temin edilebilen çok çeşitli ayak bileği breysleri de kullanılabilir. Bu bileklikler, özel kayış sistemleri ile birlikte sert veya esnek malzemelerden oluşur.

Yapılan çalışmalarda yarı sert bilekliklerin bandajlamadan daha etkili oldukları gösterilmiştir.

Cerrahi Tedavi Seçenekleri

Yeterli sportif rehabilitasyon programına ve desteklemeye rağmen tekrarlayan burkulmalar devam ederse, hasarlanmış dış bağın tamirinin yapılması gerekir.

Dış ayak bileği bağlarını yeniden yapılandırmak için 80’den fazla cerrahi prosedür tanımlanmıştır. Bu prosedürler anatomik tamir veya anatomik olmayan tamir şeklinde gruplandırılabilir.

Ayak bileğinin doğal biyomekaniğini koruduğundan anatomik tamir tercih edilir.

Kilolu kişilerde, zayıf yumuşak dokusu olanlarda ve tekrarlayan dışa zorlanma stresleri yaşayan (futboldaki çizgi hakemleri gibi) bazı kişilerde anatomik olmayan başka teknikler kullanılabilmektedir. Kıkırdağında kırık bulunanlar veya sıkışma problemi yaşayan hastalarda birincil işlem olarak artroskopi ve hemen ardından açık dış bağ tamiri yapılır.

Ameliyat Sonrası Sportif Rehabilitasyon

Ameliyat sonrası ayak bileği ağırlık vermeden bir atel içinde 2 hafta kaldıktan sonra, 4 hafta alçıda durur. Alçı çıkarıldıktan sonra ayak bileği bir yürüme botunda ekstra 4 hafta boyunca eklem hareket açıklığı çalışmaları ve peroneal kuvvetlendirme çalışmaları yapılır.

Ameliyattan 10 hafta sonra daha yoğun hareket ve kuvvetlendirme için sportif rehabilitasyon başlatılır.

Spora dönüşte ilk yıl için sporcunun koruyucu bir bileklik kullanması uygun olur.

Kaynaklar

1. Sports Rehabilitation and Injury Prevention. Edited by Paul Comfort and Earle Abrahamson. 2010 John Wiley & Sons, Ltd

2. A Systematic Review on Ankle Injury and Ankle Sprain in Sports. Daniel Tik-Pui Fong, Youlian Hong, Lap-Ki Chan,Patrick Shu-Hang Yung and Kai-Ming Chan. Sports Med 2007; 37 (1): 73-94.

3. The Epidemiology of Ankle Injuries Identified at the National Football League Combine, 2009-2015. Mary K. Mulcahey, Andrew S. Bernhardson, Colin P. Murphy, Angela Chang,, Tyler Zajac, George Sanchez, Anthony Sanchez, BS, James M. Whalen, Mark D. Price, Thomas O. Clanton,and Matthew T. Provencher

DOKÜMANLAR
Bu makaleyi aşağıdaki linkten PDF dokümanı olarak indirebilirsiniz.
Read More
ETİKET BULUTU
adet algılanan yorgunluk ani ölüm antrenman artroskopi ayak bileği ağrı ağırlık aşil tendonu Aşırı kullanım yaralanmaları bağışıklık bel ağrısı beslenme beslenme stratejileri bilişsel bisiklet ergometresi burkulma bırakma carpal tünel sendromu cinsiyete özgü yaralanma COVID-19 dayanıklılık antrenmanı dehidrasyon dirsek disk diyet diz diz yaralanması doku düzensiz beslenme dışsal motivasyon egzersiz enerji yönetimi hazırlık hedef belirleme heyecan hidrasyon imgeleme immobilizasyon iyileşme içsel motivasyon jet-lag kadın sporcu kalp büyümesi kalça eklemi karbonhidratlar kas kas yaralanması kasık ağrısı kaybetme kaygı kemik kilo kilo kaybı klinik bulgu konsantrasyon kontrol koruma korunma Koşucu yaralanmaları kronik kronik tendinit kıkırdak makro besinler Mediyal tibial stres sendromu menisküs motivasyon muayene nefes odaklanma olimpik olimpiyat omurga omuz osteitis pubis performans performans hedefi performans kaybı porsiyon proteinler PRP psikolojik rehabilitasyon rehabilitasyon risk risk faktörleri sakatlık sirkadiyen ritm sosyal medya spor sporcu sporcu fıtığı sporcu kalbi sporcularda seyahat spor hekimliği spor yaralanmaları stres stres kırığı Stres yaralanmaları sürantrene sürantrenman süreklilik sürüş pozisyonu sıcak sıvı kaybı tanı taper antrenmanı tedavi tekrarlayan tenisçi dirseği toparlanma transfer etkisi turist ishali uyku yaralanma yarışmacı yağlar yol haritası yorgunluk yoğun egzersiz yönetim yöntem zihinde canlandırma zihinsel zihinsel hazırlık önlemler ön çapraz bağ